Mediacja rodzinna jest procesem rozwiązywania konfliktu, w którym fachowo przygotowany, niezależny i bezstronny profesjonalista za zgodą stron, przy zachowaniu poufności, pomaga im samodzielnie poradzić sobie z problemem. Mediacja pozwala jej uczestnikom określić kwestie sporne, zmniejszyć bariery komunikacyjne, opracować propozycje rozwiązań i, jeśli taka jest ich wola, zawrzeć wzajemnie satysfakcjonujące porozumienie.
Mediacja rodzinna nie jest ani nie zastępuje poradnictwa prawnego, rodzinnego czy psychoterapii, pomaga jednak w uzgodnieniach, dzięki którym strony dojść mogą do rozwiązania spornych kwestii.
Mediator nie udziela uczestnikom porad prawnych czy terapeutycznych i nie dostarcza gotowych rozwiązań, lecz jest ekspertem od procedury pomocnej w dochodzeniu do nich. Zadaniem mediatora nie jest rozstrzyganie sporu – w przeciwieństwie do, np.: sędziego lub arbitra, którzy dysponują uprawnieniem do podjęcia decyzji, wskazania po czyjej stronie spoczywa racja. Rolą mediatora jest dbałość o takie zorganizowanie mediacji, by strony mogły same podjąć decyzję i by była to decyzja świadoma, poprzedzona analizą ich potrzeb i rozważeniem dostępnych rozwiązań. Mediator dba, aby komunikacja między stronami w trakcie negocjowania porozumienia przebiegała sprawnie i w poprawnej atmosferze.
W mediacji, uczestnicy sporu mają wpływ na ustalenie jakimi kwestiami chcą się zajmować, sami wypracowują rozwiązania, sami także mogą ustalić konsekwencje nie stosowania się do zawartego porozumienia. Mediacja opiera się na założeniu, że strony sporu same najlepiej wiedzą, czego potrzebują, są ekspertami w swoich sprawach. Opierając się na własnej wiedzy i doświadczeniu, znając najlepiej swe potrzeby i interesy będą więc w stanie znaleźć rozwiązanie najlepsze z możliwych, o ile tylko zapewni się im sprzyjające do tego warunki. Ażeby strony były rzeczywistymi autorami porozumienia, mediator zachowuje neutralność i bezstronność zarówno wobec samych uczestników mediacji, jak i osiąganych przez nich rezultatów.
Mediacja, jako procedura poufna, pozwala na uniknięcie publicznego roztrząsania kwestii osobistych, intymnych, dotyczących tak delikatnej materii jak relacje między małżonkami oraz rodzicami i dziećmi. Mediator pomaga stronom w przyjrzeniu się i głębszej analizie ich potrzeb przy jednoczesnym zachowaniu, na ile to możliwe, prywatności sporu. Mediator nie może być świadkiem w sądzie.
Skuteczność mediacji w rozwiązywaniu konfliktów, wynikająca stąd satysfakcja dla stron i korzyść dla ich wzajemnych relacji związana jest z możliwością maksymalnego zaangażowania uczestników w kształtowanie jej formy, treści i rezultatu, przy jednoczesnym zapewnieniu atmosfery sprzyjającej konstruktywnej pracy.